Mowa i jej rozwój. Kiedy podjąć decyzję o wizycie u logopedy

Mowa i jej rozwój.

Kiedy podjąć decyzję o wizycie u logopedy.

Czym w ogóle jest język i do czego służy? Większość zapytanych osób odpowiedziałaby bez zastanowienia, że jest to narzędzie służące do komunikowania się. Nie ulega wątpliwości, że to dzięki MOWIE możemy się porozumiewać z innymi, przekazywać swoje myśli i uczucia. Oczywiście robimy to również za pomocą niewerbalnych środków, takich jak mimika i gesty, jednak to język daje nam najwięcej możliwości1.

W społeczeństwie logopedzi kojarzeni są z wadami wymowy u dzieci lub dorosłych. I słusznie. Jednak nie na tym kończą się kompetencje tego specjalisty. Trudności w nabywaniu języka powodują niepełne „uczenie się” świata i ograniczanie w zdobywaniu doświadczeń. Proces nabywania systemu językowego wiąże się z odpowiednim rozwojem ogólnych funkcji poznawczych, dlatego wsparcie logopedyczne może zakrawać o wiele aspektów (artykulacja jest tylko jednym z nich).

Trudności z poprawną wymową słów i konstruowaniem zdań  są coraz częściej spotykane u dzieci w wieku przedszkolnym.  Z reguły te trudności zauważane są stosunkowo późno, a warto podkreślić, że im wcześniej logopeda rozpocznie swoje działania, tym szybciej i skuteczniej może zniwelować nieprawidłowości wymowy związane z układem narządu aparatu  artykulacyjnego  u  dziecka.  Taki  warunek  ma  swoje  zastosowanie  nie  tylko w problemach z wymową, czyli kształtowaniem się podsystemu fonetyczno-fonologicznego języka, przez co rozumiemy pojawianie się konkretnych głosek w odpowiednim czasie życia dziecka, ale  również w  rozwoju  mowy,  czyli  wszystkich  innych  podsystemów,  włącznie z fonetyczno- fonologicznym. Tutaj mam na myśli rozwój słownictwa, tworzenie zdań, odpowiednią odmianę wyrazów itp. Prawidłowy rozwój mowy wiąże się z szeregiem funkcji poznawczych, takich jak percepcja wzrokowa, słuchowa, pamięć, uwaga, grafopercepcja. Zazwyczaj   zaburzenia w kształtowaniu się systemu językowego współwystępują z problemami w obrębie powyższych umiejętności. Niedorozwój mowy może mieć również wpływ na naukę pisania. „Jeszcze w wieku przedszkolnym dziecko gromadzi znaczący zasób słów, których budowa morfologiczna podlega określonej obróbce logicznej2”, a to warunkuje opanowanie przez dzieci poprawnego pisma w wieku szkolnym.

Z tego właśnie powodu rodzic kiedy tylko zauważy u swojego dziecka coś co jest w jego przypuszczeniu nieprawidłowe lub budzące wątpliwości, powinien jak najszybciej zgłosić się do logopedy. Wczesna stymulacja pozwala na unormowanie nieprawidłowego rozwoju mowy, a w przypadku dzieci bez żadnych zaburzeń, na korzystniejsze funkcjonowanie w kolejnych latach życia, w tym lepsze radzenie sobie w szkole i w społeczeństwie. W związku z tym warto zwrócić uwagę na wczesną stymulację poprzez naukę czytania, która może być wprowadzana już na początku wieku przedszkolnego. Jest to motywowane faktem, iż mózg dziecka w tym czasie jest bardzo plastyczny. Gdy dzieli ono z dorosłym swoją uwagę, jest gotowe do podjęcia nauki czytania3.

Alarmujący jest fakt, gdy mowa nie pojawia się lub jest bardzo uboga u dziecka w trzecim roku życia. Istnieje wiele mitów, poprzez które wielu, rodziców lub rodzin dziecka usprawiedliwia opóźnienia w rozwoju mowy. Często słyszy się słowa: „ma jeszcze czas”, „to jest mały indywidualista”, „pójdzie do przedszkola to zacznie mówić, „wujek Staszek też długo nie mówił”, „chłopcy później zaczynają mówić”, „przebywa w środowisku dwujęzycznym”4. Mimo że rozwój dziecka rzeczywiście przebiega indywidualnie, nie oznacza to, że można pozwolić na przekroczenie, i tak szerokich, norm czasowych. Wspomaganie rozwoju dziecka już na wczesnym etapie pozwala na lepsze porozumiewanie się   z rówieśnikami i opiekunami  w przedszkolu.

Dziecko może zakomunikować swoje potrzeby werbalnie, co jest bardziej skuteczne niż przekaz niewerbalny. Nierozumiane dziecko ponosi konsekwencje emocjonalne i społeczne, np. niezrozumienie przez rówieśników, wykluczenie z zabawy.

Istotnymi aspektami, na które warto zwrócić uwagę w trakcie rozwoju dziecka jest sposób połykania, oddychania i pozycja spoczynkowa języka. Ze specjalistą należy skonsultować się między innymi w przypadku, gdy podczas połykania widzimy nadmierną pracę warg (zaciskanie mięśnia okrężnego ust), gdy dziecko oddycha przez buzię i nieustannie ma niedrożny nos. Nieprawidłowości w tym obszarze również wpływają na rozwój mowy.

Logopedia jest dziedziną bardzo szeroką i wymagającą holistycznego podejścia do dziecka, tak więc nie sposób wymienić wszystkich powodów, dla których warto wybrać się do specjalisty. Jednak moja rada dla  rodziców i opiekunów jest następująca:  jeżeli  w rozwoju czy zachowaniu dziecka jest coś, co budzi wątpliwości lub niepokój, zawsze należy zwrócić się o pomoc. Szybka reakcja zwiększa szansę na zdiagnozowanie trudności i podjęcie działania, które ułatwi dziecku proces rozwoju mowy, a z pewnością zaoszczędzi mu wielu sytuacji stresowych.

 

Nauczyciel logopeda

Kamila Kania

 


1 A. Skudrzyk, Przedmowa, [w:] W świecie logopedii. Studia przypadków, red. K.Węsierska, A. Podstolec

2 T. Tumanowa, Znaczenie rozwoju słowotwórstwa u dzieci w wieku późnoprzedszkolnym i wczesnoszkolnym z ogólnym niedorozwojem mowy dla efektywnego kształtowania mowy i pisma, [w:] Logopedia. Teoria i praktyka, red. M. Młynarska, T. Smerek, Wrocław 2005, s.25

3 Oficjalna strona internetowa Centrum Metody Krakowskiej https://centrummetodykrakowskiej.pl/blog/symultaniczno-sekwencyjna-nauka-czytaniar-teoria/, (dostęp 06.02.2021).

4 Tamże.